Veldproeven van maisteelt op veen zonder glyfosaat, met minder chemie tijdens de teelt en met ondiepe grondbewerking.
In de Veenweidevisie en in het Veenweideprogramma 2021-2030 is bij het onderdeel maisteelt de vraag op welke manier melkveehouders hun eigen mais kunnen blijven telen, zonder dat de veenbodem door jaarlijkse grondbewerkingen extra wordt belast. Dat gebeurt langs een tweetal lijnen:
- Maisteelt met ondiepe grondbewerking of niet-kerende grondbewerking, zie de pagina Maisteelt met ondiepe grondbewerking.
- Maisteelt zonder gebruik te maken van glyfosaat en met minder gebruik van bestrijdingsmiddelen tijdens de teelt, met oog voor een versterking van de biodiversiteit. In het kort: verduurzamen maisteelt.
Wat is de vraag?
De druk en concurrentie van gras en kruiden bij maisteelt op veenweidebodems is groter dan op zand of kleibodems. Daarnaast voegt ploegen zuurstof toe aan de bodem, waardoor de oxidatie van koolstof in de bodem wordt versterkt en zo deels ook de oxidatie van fossiel veen. Melkveehouders in het Friese veenweidegebied willen wel de mogelijkheid houden om mais te kunnen blijven telen voor eigen ruwvoerproductie.
Mais in het ruwvoer voorziet melkvee van energie om het eiwithoudend gras beter te kunnen verteren, wat onder andere ook leidt tot minder methaanuitstoot bij de koeien. Methaan is een sterk broeikasgas. Een betere vertering van het eiwithoudende gras levert dus bij aan verminderde opwarming van het klimaat.
Om die reden zoeken melkveehouders samen met Veenweide Fryslân naar wegen waar de teelt van mais in veenweidegebieden nog wel kan. Dit terwijl diepere grondbewerkingen, zoals ploegen, niet meer aan de orde zijn. Tegelijkertijd wordt zo mogelijk ook aan andere uitdagingen gewerkt, zoals de biodiversiteit, eigen energie- en eiwitteelt, circulaire landbouw.
Wat is de zoektocht?
Als je in veenweide ondiepe grondbewerking toepast voor de teelt van onder andere mais, kan zoiets alleen slagen als de grassen en kruiden voldoende worden ‘teruggezet’ zodat de maiskorrel erin slaagt te kiemen en door te groeien. Normaliter groeien de aanwezige grassen en kruiden vele malen sneller dan het kiemplantje en onttrekken ze ook veel vocht in de bovengrond. Oftewel: de concurrentie voor het maiskiemplantje is ‘moordend’.
LTO Noord 2022-2024: Praktijknetwerk Duurzame Maisteelt Veenweide Fryslân
Tijdens deze driejarige proef gaat LTO Noord samen met vier loonbedrijven en vier melkveehouders praktijkproeven aanleggen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de resultaten en aanbevelingen uit de eerste zoektocht op dit vlak door DLV Advies en Delphi (zie hierna). Daarnaast wordt op deze manier nu dichter tegen de praktijk aan gewerkt. Zo wordt creativiteit van melkveehouders en loonbedrijven in een zogenaamd ‘praktijknetwerk’ benut en wordt het werk bij henzelf uitgevoerd. Ook leidt deze aanpak tot een natuurlijke inbedding van proeven en resultaten in bestaande landbouwstructuren en netwerken. Dit vergroot mogelijk de bekendheid nu en de uitrolbaarheid straks.
Omdat een dynamische programmering de basis vormt, is snel schakelen binnen het project mogelijk. Elke ervaring van een teeltjaar, of een deel daarvan, kan al tot aanpassing of bijsturen van de uitvoering leiden.
Wel moeten we realistisch zijn: het vraagt veel tijd om met proeven en veldexperimenten ontwikkelingen in gang te zetten en praktijkklare antwoorden te krijgen. In wezen is dit nu het tweede project op het gebied van verduurzaming van de maisteelt op veenweide en staan we nog vrijwel aan het begin van de beoogde vernieuwingen.
De belangrijkste lijnen waarlangs met de verduurzaming wordt geëxperimenteerd, zijn ondiepe en niet-kerende grondbewerkingen, mais in combinatie met combigewassen of nagewassen of eiwitteelten, zaadkeuzes, mechanische landbewerkingen en onderlinge variaties tussen al die aspecten.
De vier deelnemende melkveehouders hebben ieder hun eigen duurzaamheidsvoorkeuren en een aantal maatregelen wordt bij alle vier bedrijven uitgevoerd. De melkveebedrijven liggen verspreid over het Friese veenweidegebied: veen met wel, geen of een gering kleidek. De vier loonbedrijven hebben ieder eigen werkterreinen en expertise met maisteelt op veenweide om in te brengen. Het project staat open voor het aanreiken van nieuwe ideeën, inzichten en perspectieven van elders of vanuit heel andere branches.
Deze veldproeven lopen van 2022 tot en met 2024, rapportage vindt plaats in 2025. Elke jaar tijdens de looptijd worden meerdere velddemo’s ter plekke gehouden voor iedereen die interesse heeft en zijn er winterbijeenkomsten.
Verduurzaming maisteelt 2019-2020 DLV Advies, Delphi
In de jaren 2019-2020 heeft DLV Advies samen met Delphi het eerste project 'Verduurzaming maisteelt op veenweide in Fryslân' getrokken. De eerste stappen zijn gezet in mais telen zonder glyfosaat, met NKG en met minder chemische middelen tijdens de teelt op veenweidebodem. De uitgebreide veldexperimenten vonden het eerste jaar plaats op twee locaties (Aldeboarn en Oldetrijne), het tweede jaar vonden alle experimenten plaats op 1 locatie (Aldeboarn). 2019 en 2020 waren daarbij voor de landbouw zonder meer moeilijke jaren met enorme droogte en zelfs ongekende warmtedagen.
Bij de experimenten van DLV Advies en Delphi ging het om beproevingen van allerlei aspecten en varianten van de teelt: van (biologisch afbreekbare) middelen die elders vrijkwamen bij waterwinning, mechanische diversiteit aan bewerkingen, gecombineerde teelten voor onkruidonderdrukking tot direct inzaaien in grasland.
Resultaten
Meerdere experimenten en maatregelen leverden geen goede resultaten, ook dat zijn in ontwikkeltrajecten punten waar we graag van leren. Enkele maatregelen openden hele nieuwe, onverwachte effecten en perspectieven, zoals de betekenis voor de insectenwereld van een bloeiend gewas tussen de mais zoals slabonen. Alles bij elkaar is de conclusie dat er zeker maisteelt zonder glyfosaat op veenweide mogelijk is met minimale grondbewerking. Ook kan dat op termijn financieel vermoedelijk prima uit. Wel moeten de positieve bevindingen van nu verder uitgewerkt, beproefd en verfijnd worden. Aansluiten bij de praktijk en uitrolbaarheid zijn verder uit te werken en te verkennen voorwaarden voor een succes later. Dit in de wetenschap dat 1 maatregel niet voor alle uitdagingen altijd de oplossing biedt en dat alles meer of minder maatwerk is, naast dat de weers-afhankelijkheid en locatie-specifieke aspecten een belangrijke rol spelen in het succes.
De kennis, expertise en praktische ervaringen van DLV Advies en Delphi, evenals de wil om tot nieuwe gezichtspunten te komen, maakten deze veldexperimenten zeer waardevol. Ze vormen het vertrekpunt voor het vervolgtraject van LTO Noord en het Praktijknetwerk Duurzame Maisteelt op Veenweide. In deze proeven hebben we gezamenlijk rijkelijk ervaringen opgedaan en nieuwe inzichten gekregen qua (on)mogelijkheden en perspectief van maisteelt op veenweide.
De rapportage en filmpjes van de resultaten van deze experimenten over 2019 en 2020 treft u hieronder aan.
Informatievideo's
Verduurzamen maisteelt op veen, hoe dan?
Vanggewas via gelijkzaai ter bevordering van de draagkracht van de bodem
Onderzaai (vanggewas) ter bevordering van de draagkracht van de bodem
Verduurzamen van de maisteelt met mulchen
De inzet van een striptillmachine voor het inbrengen van drijfmest in de rij
Zaaisystemen en niet kerende grondbewerking in duurzame maisteelt
Downloads