Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV)

Een rekensystematiek annex procesaanpak voor compensatie van boeren die in het veenweidegebied te maken krijgen met schade door een structureel hoger waterpeil.

Een belangrijk doel van het Friese Veenweideprogramma 2021-2030 is het verminderen van bodemdaling en broeikasgasuitstoot als gevolg van de afbraak van veen. Het vernatten van veen met behulp van hogere grondwaterpeilen gaat veenafbraak tegen. Maar deze maatregel kan nadelige effecten hebben voor agrarische ondernemers in deze veenweidegebieden.

Samenwerken aan compensatie
In Fryslân is daarom drie jaar lang gewerkt aan een rekensystematiek annex procesaanpak voor compensatie van boeren die in het veenweidegebied te maken krijgen met schade door een structureel hoger waterpeil: de Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV). In deze CSV worden alle effecten van zo’n peilverhoging meegewogen. Friese overheden en landbouworganisaties hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de systematiek.

Toepassing in gebiedsprocessen
De CSV is bedoeld om te worden ingezet in gebiedsprocessen zoals die nu op verschillende plaatsen lopen in het Friese veenweidegebied. Met de compensatiemethodiek kunnen de effecten van vernattingsmaatregelen worden berekend. Voorbeelden hiervan zijn waardedaling van landbouwgrond, een mindere gewasopbrengst en een slechtere begaanbaarheid voor vee en machines. Deze effecten raken het inkomen en de vermogenspositie van boerenbedrijven.

Onderbouwde keuzes
Aan de hand van een concreet scenario voor peilverhoging kan met behulp van de CSV aan boeren en grondeigenaren vooraf helder worden aangegeven wat de consequenties voor hun bedrijf zijn. De CSV is gebaseerd op het rekenmodel Waterwijzer Landbouw (WWL) van de WUR, die specifiek voor het Friese veenweidegebied is aangepast. De WWL-Friese Veenweiden (WWL-FV) berekent nauwkeurig het productieverlies van grasland, als gevolg van vernatting. Boeren kunnen dan goed onderbouwde keuzes maken over hun toekomstige bedrijfsvoering en in principe zelf kiezen of ze voor vermogensschade in grond of geld gecompenseerd willen worden.

Compensatiegrond als voorwaarde
Om gebiedsprocessen op gang te krijgen is geld en ruilgrond nodig. De landbouwsector benadrukt dat het kunnen beschikken over voldoende compensatiegrond een essentiële voorwaarde is om het Veenweideprogramma te kunnen uitvoeren. De provincie is daarom in lopende gebiedsprocessen actief bezig voldoende compensatiegrond te verwerven.

Signaal aan het Rijk
De financiering van de nadeelcompensatie die met behulp van de CSV is uitgerekend, moet van het Rijk komen. In 2024 werd het Transitiefonds in het Hoofdlijnenakkoord geschrapt. Er zullen daarom andere financieringsbronnen moeten worden aangeboord. De overheden en landbouwpartijen in Fryslân geven met de CSV een helder signaal af naar het Rijk dat zij willen doorpakken met de gebiedsprocessen en dat daarvoor nog steeds geld beschikbaar moet komen.

In afwachting van goedkeuring vanuit Brussel
In Aldeboarn-De Deelen is de CSV in 2023 getest in een praktijksimulatie. De definitieve aanpak werd op vrijdag 28 juni 2024 gepresenteerd. De systematiek is in datzelfde jaar ter notificatie aan de Europese Commissie voorgedragen. Dit is nodig om te voorkomen dat compensatie aan de hand van de CSV later kan worden uitgelegd als ongeoorloofde staatssteun. De verwachting is dat goedkeuring vanuit Brussel in de loop van 2025 wordt gegeven.

Downloads

Compensatie Systematiek Veenweiden Bijlagenrapport Samenvatting

Animaties

Friestalig

Nederlandstalig

Vaak gestelde vragen (FAQ's)

Nee, de CSV is bedoeld voor toepassing bij gebiedsprocessen in veenweidegebied waar peilverhoging plaatsvindt. Boeren kunnen door peilverhoging te maken krijgen met verlies aan gewasopbrengst.

Nee, in principe niet. De CSV is vooral bedoeld voor toepassing in gebiedsprocessen. Bij individuele bedrijven kan bijvoorbeeld geen compensatie in grond plaatsvinden.

Aan de hand van marktonderzoek wordt in de regio waar het gebiedsproces plaatsvindt, een boven- en onderwaarde voor de grondwaarde bepaald. De CSV werkt met vooraf op te stellen ruilklassen: gelijke waarde stappen tussen boven- en onderwaarde. Als de grond wordt vernat, zakt het desbetreffende perceel naar een ruilklasse van een lagere waarde, al naar gelang de mate van vernatting.

Nee, de CSV berekent de zogenaamde “agrarische verkeerswaarde” met behulp van een ruilklassentabel. De agrarische verkeerswaarde is wel geijkt met de marktwaarde voor de boven- en de onderwaarde van de ruilklassentabel. De CSV houdt geen rekening met specifieke marktfactoren, zoals ligging en bereikbaarheid.

Nee, bij aan- of verkoop is altijd een taxatie nodig. De CSV houdt geen rekening met specifieke marktfactoren.

Ja, voor zover het gaat om het uitrekenen van de agrarische verkeerswaarde. De agrarische verkeerswaarde bij een drooglegging van 0 is gelijk aan de marktwaarde van natuurgrond (restwaarde).

Min of meer. De CSV benadert de waarde methodisch met behulp van resterende waarde-componenten: eventuele resterende grasopbrengsten, mestplaatsingsruimte, GLB-subsidies etc. Naast directe inkomensschade als gevolg van opbrengst die door de CSV wordt uitgerekend kan er in bepaalde omstandigheden nog sprake zijn van aanvullende inkomensschade.

Dit betreft de ondergrens voor duurzaam landbouwkundig perspectief op bedrijfsniveau. Deze ondergrens zal in de praktijk vooral bij ruilverkaveling een criterium zijn. Wanneer een bedrijf door deze ondergrens zakt kan een combinatie van grondcompensatie en grondruil een bedrijf weer boven de ondergrens uit tillen. Het geeft aan dat in een gebiedsproces maatwerk moet worden toegepast.

GLB Samenwerkingsregeling: nee. Zowel de Samenwerkingsregeling als de CSV vergoeden schade als gevolg van peilverhoging. Een combinatie ervan zou dus een dubbeling zijn.

ANLb, of andere vergoedingen: ja, mits. Er moet scherp worden gelet op eventuele dubbelingen tussen de CSV en andere pakketten (bijvoorbeeld de ANLB-weidevogelpakketten). Deze dubbelingen moeten te allen tijde worden vermeden.