Hogere waterpeilen op ruim 1500 hectare in de Friese veenweiden

14/04/2025

De waterpeilen in de polders van vijf Friese veenweidegebieden zijn deze maand omhoog gebracht. Het is de start van een 4 jaar durend project waaraan 40 agrariërs meedoen, waarbij in de zomerperiode de slootpeilen omhoog worden gebracht. Een aantal ondernemers combineert de peilverhoging met extensivering van hun bedrijfsvoering. Dit project in de Fryske feangreiden past bij de doelen om bodemdaling en CO2-uitstoot te verminderen en toekomstperspectief voor de landbouw te behouden.  
 

Met dit project doen boeren op grote schaal ervaring op met peilverhoging. Dit op vrijwillige basis. Het project betreft in totaal 1529 hectare Friese veenweidegrond.
Vanuit verschillende gebieden hebben boeren in samenwerkingsverbanden subsidie aangevraagd bij de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland), vanuit de regeling ‘Samenwerking in veenweidegebieden en Natura 2000-overgangsgebieden’. Deze regeling is onderdeel van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB).  

Verkennen  
De subsidie biedt de deelnemende boeren de kans om tot actie over te gaan, bij te dragen aan minder CO2-uitstoot en de mogelijkheden voor de toekomst te verkennen: hoe kun je als agrarisch ondernemer met je bedrijfsvoering inspelen op de hogere waterpeilen. Zowel de boeren als het Friese Veenweideprogramma “Foarút mei de Fryske feangreiden” verwachten veel inzichten op te doen met dit project.

 

Vernatting en extensivering van landbouwgrond 
De deelnemende boeren gaan (een deel van) hun grond vier jaar lang van 1 april tot 1 oktober ‘vernatten’. Dat wil zeggen dat de peilen gedurende een half jaar omhoog worden gebracht, op de meeste percelen tot 40 centimeter onder het maaiveld (en op een aantal -30 of -20 cm). De boeren ontvangen hiervoor een compensatievergoeding. Doel is om het veen gedurende de zomer nat te houden en zo veenoxidatie te remmen. Tegelijkertijd wordt onderzocht wat de hogere peilen doen met de kwaliteit van het gras en de gewasopbrengst. Sommige deelnemende boeren extensiveren hun bedrijf door hun veebezetting en hun bemesting terug te brengen naar een niveau van 150 of 100 kgN (kilogram stikstof uit dierlijke mest per ha). Ze gaan 4 jaar lang werken met minder vee per hectare grond - bijv. bij 150 kgN is dat 1 tot 1,3 melkkoe incl. bijbehorend jongvee per hectare - waardoor het bedrijf minder stikstof uitstoot maar ook minder melk kan leveren. De subsidie compenseert de lagere gewasopbrengst en de lagere melkproductie.

 

Reductie 6000 ton CO2 
Doel van de hogere peilen is minder uitstoot van CO2 te realiseren, bodemdaling te voorkomen en daarmee bij te dragen aan toekomstbestendige landbouw. De vernattingsmaatregelen zijn samen goed voor een reductie van ruim 6000 ton CO2-uitstoot per jaar. Dit getal is berekend met het rekenmodel SOMERS 2.0 van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Vanuit het Friese Veenweideprogramma zorgt Wetterskip Fryslân voor watervergunningen, stuwen, peilbeheer, begeleiding en monitoring.

 

Vijf gebieden en 1529 hectares  
Om aanspraak te kunnen maken op de regeling, moesten boeren gezamenlijk gebieden van minimaal 200 hectare aandragen. In Idzegea e.o. zijn twee samenwerkings-verbanden actief met dit project. In totaal gaat het in Idzegea e.o. om 791 hectare grond. In Aldeboarn-De Deelen, Hegewarren en Leechlân Grou-Warten dienden negen boerenbedrijven samen hun aanvraag in. Zij kregen subsidie voor in totaal 407 ha. Vanuit het Akkrumer Goedland hebben zeven deelnemende bedrijven voor in totaal 331 ha subsidie toegekend gekregen.  

 

Monitoring
Door in de zomer met een hoger peil te werken verkennen de boeren wat er mogelijk is om gangbare landbouw te behouden. Het land moet bewerkbaar blijven en de kosten en opbrengsten in balans. Voor het eerst worden de hoge peilen nu op vrij grote schaal doorgevoerd, zodat veel praktijkervaring wordt opgedaan. Die ervaring kan straks worden gebruikt voor boeren in het hele veenweidegebied. Monitoring is dan ook een belangrijk onderdeel van het project. De taak van beheer en monitoring van het waterpeil ligt bij het Wetterskip. Ook de monitoring van bijvoorbeeld de kwaliteit van het gras en de gewasopbrengst wordt ingericht.

Dit project wordt medegefinancierd door de Europese Unie.

 

 

 

Links

Kijk over een reportage over dit onderwerp op de website van Omrop Fryslân