Wat is leverbotbesmetting?
De leverbotziekte, Fasciola hepatica, is een parasitaire aandoening die voorkomt bij herkauwers zoals runderen, schapen en geiten. Ook paarden, hazen, reeën en heel soms mensen kunnen worden besmet. Leverbot is een platworm van ongeveer drie centimeter lang. Hij leeft in de galgangen van de lever van de gastheer. Hij richt daar schade aan en produceert er eieren.
De gevolgen
Leverbotinfecties kunnen bij schapen verminderde groei, achteruitgang in conditie en sterfte tot gevolg hebben. Bij runderen treden vooral verminderde melkgift en slechtere groei op.
De levenscyclus van de leverbot
De eieren van de leverbotworm kunnen via de gal met de mest op het land (gras) terechtkomen. De larven uit die eieren ontwikkelen zich in ongeveer drie maanden in verschillende stadia tot besmettelijke cysten. Dit doen zij via een tussengastheer, de leverbotpoelslak. De cysten kunnen tot nieuwe infecties in vee leiden. In de gastheer groeien de cysten uit tot volwassen wormen. Weer drie maanden later komen opnieuw eieren via de mest op het land terecht.
Hoe ontstaat leverbotbesmetting?
Leverbot komt voornamelijk voor onder vochtige leefomstandigheden. De leverbot heeft de leverbotpoelslak nodig als tussengastheer om uit te groeien van larve naar cyste. Leverbotbesmetting komt dus alleen voor op plaatsen waar dit poelslakje leeft. Natte weilanden zijn een ideale leefomgeving voor de leverbotpoelslak en als er vee op de weilanden graast, is de kans op besmetting het grootst.
Onderzoek leverbotbesmetting bij vernatting
Met de praktijkproef ‘onderwaterdrainage en greppelinfiltratie’ wordt er gekeken naar de verschillende effecten van het toepassen van beide maatregelen in landbouwpercelen. Eén van de mogelijke effecten van peilverhoging die onderzocht worden (expertview), is de mogelijke introductie en toename van leverbotinfectie. Vernatting van veengrond kan in theorie de kans op leverbotbesmetting bij vee verhogen.
Resultaten onderzoek door Gezondheidsdienst voor Dieren
De Gezondheidsdienst voor Dieren rondde in 2020 haar nader verkennend onderzoek af naar de risico’s op leverbotinfecties bij vernatting. Het rapport bevat een overzicht van bestaand onderzoek van de afgelopen 10 jaar. Ook zijn hierin vooraf meegegeven onderzoeksvragen beantwoord. Daarnaast heeft de GD een praktische handleiding voor veehouders ontwikkeld. Het rapport en de handleiding kunt u hieronder downloaden.
Rapport: Nadere verkenning risico's op leverbotinfecties bij vernatting van veengronden
Vervolgonderzoek: tankmelkonderzoek, mestmonsters
De melk die in de tankmelk zit, bevat mogelijk verschillende soorten afweerstoffen voor dierziekten. Regelmatig tankmelkonderzoek kan een goede indicatie geven over de algemene gezondheid van de veestapel. In 2020-2021 is bij 31 bedrijven een nulmeting van tankmelkmonsters op leverbot en salmonella gedaan. Van 2022 tot en met 2026 vindt een jaarlijkse monitoring plaats. Voor de “HAKLAM”-pilots in de Friese veenweidegebieden kunnen zich nog steeds veehouders opgeven. Neem hiervoor contact met ons op via e-mail: veenweide@fryslan.frl
Tussenrapportages
Tijdens de onderzoeksperiode wordt er jaarlijks een rapportage opgeleverd over de resultaten. De rapportages over 2022 en 2023 kunt u hieronder downloaden.
2022: in dit jaar deden 33 bedrijven mee aan het project. Het aantal bedrijven waar antistoffen tegen leverbot of salmonellabacteriën zijn aangetoond, is licht gestegen ten opzichte van de nulmeting. Er is geen verband gevonden tussen bedrijven waar antistoffen tegen leverbot zijn aangetroffen en bedrijven waar antistoffen tegen salmonellabacteriën zijn aangetoond.
2023: in dit jaar is van 36 melkrundveebedrijven tankmelk onderzocht. Het aantal bedrijven waar antistoffen tegen leverbot of salmonellabacteriën zijn aangetoond, is gelijk gebleven. Het aantal bedrijven met antistoffen tegen salmonella is afgenomen. Ook nu is er geen verband gebleken tussen bedrijven met antistoffen tegen leverbot en bedrijven met antistoffen tegen salmonellabacteriën.
2024: er is van 38 melkrundveebedrijven tankmelk onderzocht. Het aantal bedrijven waar antistoffen tegen leverbot zijn aangetoond, is gelijk gebleven. Het aantal bedrijven met antistoffen tegen salmonella is toegenomen. Er is geen verband gebleken tussen bedrijven met antistoffen tegen leverbot en bedrijven met antistoffen tegen salmonellabacteriën.