Kansen op Veen in 2030
Auteur(s)
J. Zijlstra (Wageningen Livestock Research); A.J de Boer (3D Agro Advies)
Jaartal publicatie
2024
Organisatie
Wageningen Livestock Research, Wageningen
Trefwoorden
Verdienmodellen; bedrijfssystemen; landbouw; melkveehouderij; toekomstperspectief; peilverhoging; veenweide
Samenvatting
Acht melkveehouders uit het Friese veenweidegebied maakten in 2023 een plan voor hun verdienmodel in 2030. Dit deden zij samen met Universiteit Wageningen. De melkveehouders speelden onder andere in op de waterpeilverhoging die de bodemdaling in het gebied tegen moet gaan. Het merendeel van de boeren wil extensiever en duurzamer boeren.
Van drie bedrijfssystemen werd het perspectief verkend:
- Intensief bedrijf met 15.000 – 20.000 kg melk per ha.
- Extensief bedrijf met 30% land met beperkingen en 12.000 – 14.000 kg melk per ha.
- Extensief bedrijf met 70% land met beperkingen en 8.000 – 12.000 kg melk per ha.
De genoemde beperkingen hebben te maken met natuurbeheer en verhoging van het waterpeil.
Perspectief van verschillende bedrijfssystemen
Minder geproduceerde melk per hectare. Dat is binnen alle drie bedrijfssystemen het gevolg van een hoger waterpeil en maatschappelijke wensen rondom extensivering. In het project is ervan uitgegaan dat melkveehouders de schade die door peilverhoging ontstaat, via de Compensatie Systematiek Veenweiden (CSV) gecompenseerd krijgen. Het gaat dan om vermogensschade (daling van grondwaarde) en inkomensschade. De CSV-systematiek is erop gericht de vergoeding deels in grond en deels in geld uit te keren. De CSV is nog niet in bedrijf. In 2024 is de rekensystematiek ter goedkeuring voorgelegd aan de Europese Commissie. Naar verwachting geeft Brussel in 2025 haar akkoord.
Alle bedrijven streven ernaar hun totale melkleverantie op peil te houden of iets te verhogen. Bijvoorbeeld door meer krachtvoer per koe te voeren, of door extra grond aan te kopen en extra koeien te houden.
Op drie van de acht bedrijven loopt de melkleverantie iets terug. Dit komt onder andere door de verwachte slechtere kwaliteit van het gras op grasland met een hoger waterpeil. Voor de bedrijven met een extensief bedrijfssysteem is overschakeling op biologische productie de moeite van het verkennen waard. Eén bedrijf was bij de start al biologisch. Twee bedrijven hebben een plan gemaakt waaruit blijkt dat de overgang naar biologisch economisch aantrekkelijk is. Zij zien in peilverhoging en natuurbeheer kansen om hun bedrijf verder te ontwikkelen.
Duurzaamheid verbetert
De opgestelde plannen zijn economisch haalbaar en verbeteren de duurzaamheid. De duurzaamheidswinst wordt deels veroorzaakt door extensivering. Die vermindert de milieudruk van het bedrijf. Daarnaast heeft ook de toename van agrarisch natuurbeheer een positief effect.
Meerdere ontwikkelrichtingen mogelijk
De melkveehouders hebben zeer uiteenlopende plannen opgeleverd. De verschillen worden deels veroorzaakt door verschillen in ideaalbeelden die de melkveehouders hebben over het toekomstige melkveebedrijf. Maar ook door verschillen in de manier waarop wordt gekeken naar kansen en bedreigingen in markt en maatschappij. Ook de uitgangssituatie is van invloed, met name het niveau van de schuld en de mestplaatsingsruimte. De eigen motivatie voor een plan en de creativiteit om het in te vullen en het gewenste resultaat te halen, zijn sterk bepalend voor een goed verdienmodel.
Aanbevelingen
Op basis van de ervaringen met dit proces van planvorming zijn aanbevelingen gegeven voor melkveehouders, overheden, afnemers en leveranciers om het maken van perspectiefvolle plannen binnen ieder bedrijfssysteem beter te ondersteunen. Ze roepen het waterschap en de provincie op om meer samen te werken met boeren aan peilverhoging en waterbeheer en benadrukken daarbij dat de Compensatie Systematiek Veenweiden een essentieel instrument is om toekomstperspectief te houden bij hogere waterpeilen. Daarvoor vragen ze om een actief provinciaal grondbeleid en grondcompensatie die extensivering voor melkveehouders mogelijk maakt, hoog op de prioriteitenlijst te zetten.
Link(s)