Inleiding
Vanuit het Friese veenweideprogramma 2021-2030 wordt volop gewerkt aan verschillende doelen in het veenweidegebied zoals het verminderen van bodemdaling en CO2-uitstoot, een klimaatbestendige inrichting en behoud van een goed toekomstperspectief voor de landbouw.
In deze nieuwsbrief informatie over onder meer bodemverbetering in de Brekkenpolder, de stand van zaken rond de ontwerp-funderingsaanpak, gebiedsinrichting Aldeboarn-De Deelen, de toekomst van polder de Hegewarren en broeikasgasonderzoek in Vegelinsoord.
|
|
Bestuurlijk overleg over invloed NPLG op Veenweideprogramma
Vrijdag 23 september kwamen de bestuurders van het Friese veenweidegebied samen in een zogeheten BOF XL bijeenkomst. Aanwezig waren bestuurders van het Bestjoerlik Oerlis Feangreide (BOF), het Grien Oerlis, de veenweidegemeenten en de stuurgroep Landbouw. Het centrale thema was een blik naar de toekomst voor het veenweidegebied aan de hand van nieuwe ontwikkelingen.
Arthur Cremers – programmamanager Veenweide – nam de groep mee in het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Begin november wordt dit programma door het Rijk vastgesteld, met ambitieuze doelen voor water, klimaat en natuurherstel. Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân bereiden zich voor op het opstellen van een Frysk programma: het FPLG.
Duurzame balans
Ria Derks – veehouder in het gebied – vertelde over de historische ontwikkeling en het belang van de melkveehouderij in Fryslân. ‘Het is meer dan een economisch belang, het is ook de sociale infrastructuur van ons platteland’. Daarna blikte zij vooruit hoe de sector zich kan voorbereiden om te komen tot meer duurzame oplossingen die onderdeel kunnen zijn van de Friese opgave voor het NPLG. En daar is nauwe samenwerking met de overheid bij nodig.
Hans van der Werf – directeur van de Friese Milieufederatie – presenteerde de ideeën van natuur- en milieuorganisaties voor herstel van de natuurlijke balans in het veenweidegebied. Concreet komen tot uitvoering, was de rode draad in zijn verhaal. Meer informatie over de visie van de partners van Grien Oerlis is te vinden via ‘Natuurlijk Fryslân 2050’.
|
|
|
Groen licht voor Open en Natuurlijk in de Hegewarren
Op 21 september stemden Provinciale Staten in met de ontwerprichting ‘Open en Natuurlijk’ voor veenweidepolder de Hegewarren. Eerder dit jaar al kozen het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân en de gemeenteraad van Smallingerland voor deze optie. Daarmee is door alle drie betrokken overheden gekozen voor een water- en moerasrijk gebied dat naadloos aansluit op de Alde Feanen en waar optimaal voldaan wordt aan maatschappelijke doelstellingen. Provinciale Staten besloten in dezelfde vergadering dat er geen nieuwe beroepsvaarweg naar Drachten door de Hegewarren komt.
Nu er een besluit ligt voor de ontwikkelrichting van de Hegewarren, wordt Open en Natuurlijk uitgewerkt tot een concreet plan. Daarin wordt ook de financiële haalbaarheid verder uitgewerkt. De bestuurders gaven ook een aantal aandachtspunten mee die de komende tijd worden onderzocht. Het gaat dan bijvoorbeeld om het behoud van het perceel blauwgrasland, het aantal recreatiewoningen en de uitstoot van CO2 bij graafwerkzaamheden. De uitwerking van het plan wordt wederom opgepakt met de omgeving en tussendoor getoetst bij de politiek.
In 2024, zo is de bedoeling, ligt er een voorstel voor een definitief besluit. Dit wordt dan opnieuw voorgelegd aan de politiek. |
|
|
Ontwerp-funderingsaanpak ter inzage
|
|
Zoals we al meldden in onze vorige nieuwsbrief, is er voor de zomer een funderingsaanpak voor het Friese veenweidegebied opgesteld. Van 29 augustus tot 6 september is de ontwerp-aanpak behandeld door het college van Gedeputeerde Staten, het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân en de colleges van B&W van de zeven Veenweidegemeenten. Daarbij is de ontwerp-funderingsaanpak inspraakrijp verklaard.
Tot en met 22 oktober ligt de ontwerp-aanpak ter inzage. Belanghebbenden kunnen tot en met die datum een zienswijze indienen. Het advies van de Funderingstafel, dat op 13 juli werd gepresenteerd aan Provinciale Staten, is nog niet in de ontwerp-aanpak verwerkt. Wel hebben de colleges en het dagelijks bestuur kennisgenomen van het advies.
Vervolg
In de eerste helft van november behandelen Gedeputeerde Staten, het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân en de colleges van B&W van de zeven Veenweidegemeenten de funderingsaanpak. Op dat moment zijn de zienswijzen en het advies van de Funderingstafel van een reactie voorzien in een reactienota. Ook is dan duidelijk welke aanpassingen de dagelijks besturen naar aanleiding hiervan in de funderingsaanpak willen aanbrengen. Daarna wordt de funderingsaanpak voor besluitvorming voorgelegd aan Provinciale Staten, het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân en de gemeenteraden.
De ontwerp-funderingsaanpak en het advies van de Funderingstafel zijn beide terug te vinden op www.veenweidefryslan.frl.
|
|
|
Veldproeven verduurzaming maisteelt
Verduurzaming van de maisteelt is een van de thema’s binnen programmalijn 2 van het Veenweideprogramma 2021-2030: Bodem en grondgebruik. Rondom dit thema vinden er in het Friese veenweidegebied veldproeven plaats van maisteelt op veen zonder glyfosaat, met minder chemie tijdens de teelt en met ondiepe grondbewerking. Deze veldproeven, waarvoor LTO Noord de handen ineen heeft geslagen met vier loonbedrijven en vier melkveehouders, lopen van 2022 tot en met 2024. In 2025 verschijnt het eindrapport met de bevindingen van de praktijkproeven. Een uitgebreide beschrijving van deze veldproeven en eerdere onderzoeken naar verduurzaming van maisteelt vindt u op onze website, www.veenweidefryslan.frl.
Een van de locaties waar momenteel onderzoek plaatsvindt is bij melkveehouder Jolmer de Vries uit It Heidenskip. Nieuwe Oogst maakte op zijn bedrijf een videoreportage over de ervaringen die er dit jaar zijn opgedaan.
|
|
Veel interesse kabinet voor aanpak Aldeboarn-De Deelen
|
|
De afgelopen maanden was er vanuit Rijk en gemeenten veel belangstelling voor het gebiedsproces in Aldeboarn-De Deelen. Zo deelde ADD haar ervaringen en inzichten tijdens de bezoeken aan Friesland van premier Mark Rutte op 4 augustus en minister Christianne van der Wal op 3 oktober. Ook leverde het gebied input voor het gesprek dat Johan Remkes op 2 augustus voerde met een delegatie van de Vereniging van Nederlandse gemeenten. Tijdens een bijeenkomst in Aldeboarn op 12 juli werden vertegenwoordigers van de raden van de zeven Friese Veenweidegemeenten meegenomen in de gebiedsgerichte aanpak en wat dat betekent voor gemeentes, zie ook onze nieuwsbrief van juli. De bestuurders en raadsleden van de gemeente Heerenveen kregen tijdens de opening van het politieke jaar op 2 september gelegenheid zich verder in de materie te verdiepen aan de hand van een presentatie over ADD.
Natuurlijk ging ook het werk aan het gebiedsplan gewoon door. Zo wordt momenteel samen met het Wetterskip het watersysteem ontwikkeld voor ADD Zuid – klimaatbestendig en inclusief KRW opgave. Ook wordt er gewerkt aan een Koersdocument (een integrale gebiedsvisie) gericht op 2050.
|
Het Koersdocument moet ervoor zorgen dat ook doelen buiten die van het Veenweideprogramma (zoals stikstof, energietransitie, rode ontwikkelingen, recreatie & toerisme, biodiversiteit, landschap etc.) integraal kunnen worden meegenomen en dat er in het gebied een lange termijn ontwikkeling ingezet kan worden – met commitment van de provincie en de drie betreffende gemeenten.
In september kreeg ADD een subsidie van bijna 22 miljoen euro toegekend vanuit de Versnellingsagenda 2022-2023 Nationaal Programma Landelijk Gebied. Dit bedrag is bedoeld voor afwaardering van grond, bedrijfsgebouwen (in geval van stoppers en verplaatsers) en verplaatsingssubsidies. Dit geld werkt als een hefboom om – naast het gebruik van de middelen uit de eigen ADD-pot – ook grond en bedrijven aan te kunnen kopen met behulp van middelen (23,5 miljoen) uit de strategische grondvoorraad van de provincie. Naar verwachting komt de subsidie eind dit jaar beschikbaar en kunnen hiermee mooie stappen worden gezet.
Meer lezen? Klik hier voor de laatste nieuwsbrief van Aldeboarn-De Deelen.
|
|
|
Mogelijk pilot bodemverbetering in Brekkenpolder
Boeren in de Brekkenpolder willen graag met bodemverbetering aan de slag. Daarom organiseerde het Veenweideprogramma in samenwerking met het Louis Bolk Instituut op 17 mei een bijeenkomst over dit onderwerp. Tijdens die bijeenkomst werden de huidige omstandigheden en mogelijke verbeteringen doorgenomen. Een interessant punt was de mogelijke aanwezigheid van pendelaars en de positieve bijdrage die deze wormen kunnen leveren aan verbetering van de bodem. Door hun diepe, verticale gangen dragen pendelaars bij aan een goede waterinfiltratie. De sessie werd op een nabijgelegen perceel afgesloten met een zoektocht naar bodemleven en pendelaars in het bijzonder.
Louis Bolk heeft naar aanleiding van deze bijeenkomst een notitie opgesteld met aanknopingspunten. Voorjaar 2023 krijgt deze start een vervolg door actief de aanwezigheid van pendelaars in de polder te inventariseren. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot een pilot bodemverbetering, gericht op toename van het aantal pendelaars in de Brekkenpolder.
In de Brekkenpolder nemen negen agrariërs deel aan het initiatief Boeren Meten Water. Verderop in deze nieuwsbrief leest u meer hierover. |
|
Hulp bij overstap naar natuurinclusieve landbouw
Individuele boeren die stappen willen zetten naar een natuurinclusieve bedrijfsvoering en daarbij tegen concrete vragen aanlopen, kunnen sinds vorig jaar gebruik maken van de Landbouwadviespool. Vanuit de pool wordt er een deskundig adviseur aan de betreffende boer gekoppeld. Samen gaan zij in gesprek om zo te komen tot een oplossing.
Dus bent u agrariër en heeft u vragen over de transitie van uw bedrijf?
Kijk dan voor meer informatie op www.lap.frl.
|
|
|
Broeikasgasonderzoek NOBV in Vegelinsoord
|
|
|
In het Klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt over het beperken van de CO2-uitstoot in Nederland. Voor het landelijke veenweidegebied is een reductie van de jaarlijkse emissie met 1,0 Mton in 2030 vastgelegd. Fryslân staat hiervan aan de lat voor (ongeveer) 0,4 Mton. Maar het is nog niet bekend wat nu feitelijk de huidige emissie uit veengebieden is en wat de effecten van verschillende maatregelen tegen bodemdaling op broeikasgasuitstoot zijn. Hoe werken de maatregelen die zijn ontwikkeld, of nog ontwikkeld worden, om emissies te beperken? En welke rol spelen bijvoorbeeld bodemleven en waterkwaliteit bij de veenafbraak?
Het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) is in 2019 gestart om antwoord te geven op deze vragen. Het doel van het onderzoeksprogramma is de effectiviteit van maatregelen te onderzoeken en de broeikasgasemissies beter
|
te voorspellen. Daarbij worden ook de effecten van maatregelen op bodemdaling in beeld gebracht. Er wordt onderzoek gedaan op verschillende locaties verspreid door het Nederlandse veenweidegebied. Een van de meetlocaties is in Vegelinsoord. Daar onderzoekt het NOBV de uitstoot van broeikasgassen uit moerige grond. Moerige gronden hebben een dunne veenlaag aan het oppervlak of op geringe diepte en vormen de overgang tussen veengronden en minerale gronden. Door te onderzoeken wat de uitstoot is uit moerige grond en dit te vergelijken met meetlocaties in veengebieden, vergroten we het begrip van de uitstoot uit veenbodems. Voor dit onderzoek is er een meetplot ingericht met apparatuur, zowel boven de grond als onder de grond.
Het onderzoeksprogramma loopt tot medio 2024. Meer informatie over het NOBV is te vinden op www.nobveenweiden.nl.
|
|
|
CO2-uitstoot door veenafbraak
Een van de oorzaken van CO2-uitstoot is de afbraak van veen in het Nederlandse veenweidegebied. Die bijdrage wordt geschat op 2 á 3 % van de totale Nederlandse emissie. Veenafbraak is een natuurlijk proces waarbij zuurstof binnendringt in de bodem met als gevolg dat bacteriën het veen afbreken. Het veen verdwijnt door dit proces in de vorm van CO2. Dit leidt tevens tot bodemdaling. Daarnaast kunnen uit veenbodems methaan (CH4) en lachgas (N2O) vrijkomen.
|
|
|
AquaPins zorgen voor professionaliseringsslag in veenweidegebied
Omgeven door de Groote Brekken, het Brandemeer, de Ee en de Langesloot is de even ten noordwesten van Lemmer gelegen Brekkenpolder feitelijk gezien een eiland. Van de 850 hectare grond die de polder beslaat, is het grootste deel in gebruik van de tien agrarische bedrijven die in het gebied actief zijn. De waterhuishouding in de polder vormt voor de agrariërs een serieuze uitdaging. Zo ook voor Piet Jan Thibaudier.
In een VOF met zijn ouders bestiert Piet Jan een bedrijf met 185 melkkoeien en 100 stuks jongvee, op 103 hectare grasland. De grond is ‘wreed’, zoals Piet Jan het omschrijft: dan weer te nat, dan weer te droog. Daarom past hij verschillende bodemverbeterende maatregelen toe, zoals bekalking en het inzaaien van diepwortelend kruidenrijk grasland. ‘Ik ben op één hectare begonnen met een saladebuffet van twintig soorten grassen en kruiden,’ vertelt Piet Jan. ‘En ik moet zeggen, ik word er heel blij van. Belangrijker nog: de koeien ook. We gaan het aantal hectares kruidenrijk grasland dan ook zeker uitbreiden.’
Verhoging waterpeil
Dat de grond ‘wreed’, oftewel zwaar is, heeft alles te maken met het feit dat de Brekkenpolder in het Friese veenweidegebied ligt. De bodem van de polder bestaat uit een veenlaag van 80 centimeter tot enkele meters dik. Het veen is bedekt met een kleilaag van maximaal 40 centimeter. Om veenafbraak, bodemdaling en CO2-uitstoot zoveel mogelijk tegen te gaan, voorziet het Wetterskip Fryslân in een verhoging van het waterpeil. Daardoor zou de veenoxidatie worden tegengegaan en de leefbaarheid en vitaliteit van het gebied moeten verbeteren. De landbouw zou zich in deze visie moeten aanpassen aan de veranderde omstandigheden.
Gebiedsplan
Om inzicht te krijgen in de samenhang tussen neerslag, slootwaterpeilen en de stand van het grondwater, doen negen agrariërs in de Brekkenpolder mee aan Boeren Meten Water. Informatie die een belangrijke bouwsteen zou kunnen vormen voor het opstellen van een gebiedsplan voor de Brekkenpolder. Een gebiedsgerichte aanpak moet ertoe leiden dat het Wetterskip, de Provincie Friesland en de agrariërs en bewoners van de polder sámen optrekken om goede oplossingen te bedenken voor de veenweideproblematiek. Niet over één nacht ijs Het “rücksichtslos” verhogen van het waterpeil in de sloten om veenoxidatie tegen te gaan, werkt niet, stelt Piet Jan. ‘Metingen wijzen uit dat het slootwater daarvoor onvoldoende het perceel infiltreert.’ Pratend over metingen blijkt al snel dat Piet Jan niet over één nacht ijs gaat. Naast een AquaPin vanuit Boeren Meten Water heeft hij nóg een tweetal peilbuizen in zijn perceel staan: één van Wageningen University & Research en één van het Wetterskip. En het vreemde is: de meetpinnen leveren niet hetzelfde beeld op. Hoe dat kan moet nog worden uitgezocht, aldus Piet Jan.
Veranderende omstandigheden
Dat metingen belangrijk zijn, onderschrijft hij van harte. ’Geen enkele agrariër zit te wachten op een verdere daling van zijn bodem, ik ook niet. Daarom is het nodig dat we zoveel mogelijk informatie over het watersysteem bijeen zien te krijgen. Pas dan zijn we in staat om de juiste maatregelen te nemen’. De actuele informatie die de AquaPin hem verschaft, stelt Piet Jan in staat om snel te anticiperen op veranderende omstandigheden: ‘Het is een handige tool om mijn percelen op tijd te bevloeien als de bodemgesteldheid daarom vraagt. Ik zie de apparatuur van Boeren Meten Water dan ook echt als een professionaliseringsslag die we met elkaar aan het maken zijn.’
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit de nieuwsbrief van Boeren Meten Water, september 2022. De foto van de AquaPin is afkomstig van de website van Boeren Meten Water: www.boerenmetenwater.nl
|
|
|
|
