Nieuwsbrief Veenweide Fryslân

Nieuwsbrief Veenweide Fryslân - mei 2022

Inleiding
Met deze nieuwsbrief houden we u graag op de hoogte van het Friese Veenweideprogramma. Deze keer onder andere aandacht voor onze betrokkenheid bij het innovatieproject Klein in Veen van VIPNL, de besluitvorming over het gebiedsproces in de Hegewarren, de ontwikkeling van een funderingsaanpak Fryslân en de open dag van Proeftuin De Welle. Veel leesplezier!

Groeifonds reserveert bedrag voor kennis- en innovatieproject: groen verdienvermogen
Het kabinet heeft een bedrag van 110 miljoen euro uit het Nationaal Groeifonds gereserveerd voor het landelijke kennis- en innovatieprogramma NL2120; het groene verdienvermogen. NL2021 onderzoekt hoe we gebieden duurzaam en klimaatbestendig kunnen inrichten met praktische oplossingen die aansluiten bij de natuurlijke water- en bodemsystemen. Zoals bijvoorbeeld kustversterking met zand en slib.

Het Friese Veenweideprogramma is ook één van de deelnemers. Daar wordt ingezet op proefprojecten die inzicht bieden hoe je bodemdaling en CO2-uitstoot kunt verminderen en toch een rendabel agrarisch bedrijf kunt voeren. NL2021 verwacht dat het kennis- en innovatieprogramma bijdraagt aan behoud van de internationale positie van Nederland op het gebied van klimaatadaptatie en gebruik van natuurlijke oplossingen in water en landbouw. Op die manier kan het programma bijdragen aan duurzame groei van onze economie.

Het kabinet heeft het geld voorlopig gereserveerd maar vindt dat het projectvoorstel eerst beter uitgewerkt moet worden. We weten daarom nog niet of en hoeveel geld er beschikbaar komt voor projecten in het Friese veenweidegebied.

Het Nationaal Groeifonds is een initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën. Met het fonds investeert het kabinet tussen 2021 en 2025 € 20 miljard in initiatieven die de meeste kansen bieden op structurele en duurzame economische groei van de Nederlandse economie.

VIPNL en Fryslân trekken samen op in het verkleien van veen

Het Veenweiden Innovatieprogramma Nederland (VIPNL) is ontstaan uit een initiatief vanuit de landelijke veenweideregio’s om gezamenlijk op te trekken bij de ontwikkeling van innovaties. Daarnaast was er vanuit het ministerie van LNV de wens om een landelijk consortium voor innovaties te organiseren. Klein in Veen is zo’n innovatie, en sinds dit jaar een van de thema’s binnen VIPNL. Fryslân ontwikkelt volop mee, met demovelden in Delfstrahuizen en vanaf dit jaar ook in de Groote Veenpolder van Weststellingwerf.

Lees verder op de website

Besluitvorming Hegewarren
Voor de Hegewarren stond de maand april in het teken van de politieke besluitvorming over de gebiedsontwikkeling. Het Algemeen Bestuur van Wetterskip Fryslân en de gemeenteraad van Smallingerland kozen voor het voorstel Open & Natuurlijk. Met dat scenario worden veel voor hen belangrijke doelstellingen gehaald. Wel gaven ze aandachtspunten mee aan de bestuurders voor het vervolg. Dit deden ze in de vorm van moties. Deze gaan over het behoud van Hokke’s Aldfean (het perceel blauwgrasland in de Hegewarren), het aantal recreatie-eenheden en over het zorgvuldig omgaan met grondverzet als het gaat om CO2-uitstoot.

Bij Provinciale Staten is het besluit aangehouden. Via een amendement is verzocht om een bredere onderbouwing van de twee voorliggende alternatieven Open & Natuurlijk en Polderaquarel. Bovendien vinden de Staten het van belang dat het besluit over de Hegewarren pas genomen wordt nadat er een besluit genomen is over de vaarweg Drachten. Het is nu de bedoeling dat dit in september gebeurt.

De Staten gaven wel alvast een aantal aandachtspunten mee voor de planfase. Deze gingen over weidevogels, en - net als bij de gemeente en het Wetterskip - over het blauwgrasland, recreatiewoningen en CO2.

Inwoners ondersteunen bij funderingsschade in veenweidegebied
Als woningeigenaar in het veenweidegebied kun je mogelijke funderingsschade melden bij het Funderingsloket. Je kunt daar terecht voor vragen over onderzoek en aanpak van funderingsschade.

Op dit moment werken provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân samen met de zeven veenweidegemeenten een voorstel uit om de kennis en bewustwording rondom funderingsproblematiek te vergroten en woningeigenaren verder te ondersteunen bij onderzoek en herstel. Voor de zomer is het conceptvoorstel voor deze funderingsaanpak klaar en volgt er een inspraakproces. Eind 2022 wordt de funderingsaanpak ter besluitvorming voorgelegd aan Provinciale Staten, het Algemeen Bestuur van het Wetterskip en de gemeenteraden.

NOBV ontwikkelt methodiek om CO2-uitstoot te berekenen en te registreren
Sinds 2019 doet het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden op verschillende locaties in Nederland onderzoek naar de uitstoot van broeikasgassen. Dit gebeurt in uiteenlopende situaties en bij verschillende maatregelen. Het onderzoek heeft sinds de start een schat aan wetenschappelijk verkregen informatie opgeleverd. Deze is inmiddels gebruikt om een uniforme rekenmethodiek voor de uitstoot van broeikasgassen uit veen te ontwikkelen. Waar iedereen voorheen een eigen werkwijze hanteerde voor het berekenen van de CO2-emissie, bieden de modellen de mogelijkheid om de uitstoot op gevalideerde wijze vast te stellen. In de modellen wordt onderscheid gemaakt in typen veen, bredere of juist smallere percelen, hydrologische omstandigheden etc.

Voor het Friese veenweidegebied wordt deze rekenmethodiek nu toegepast om diverse maatregelen door te rekenen. Op basis van deze doorrekening kan worden getoetst of de doelstellingen voor vermindering van de CO2-uitstoot kunnen worden gehaald en of er eventueel bijstelling nodig is.

Flankerend beleid
Klankbordgroep
Voor heel Fryslân werkt de werkgroep Flankerend Beleid in opdracht van het Veenweideprogramma aan een transparante systematiek voor nadeelcompensatie. De werkgroep stemt dit af met de Klankbordgroep Flankerend Beleid, waar boeren uit Aldeboarn-De Deelen en Idzegea deel van uitmaken. Zij worden regelmatig geïnformeerd over de ontwikkelingen van het Flankerend Beleid en geven hun visie hierop. De werkgroep streeft ernaar om rond de zomer zo ver te zijn met het ontwikkelen van het Flankerend Beleid dat we deze kunnen toetsen aan de praktijk in ADD Zuid. Een onafhankelijke adviescommissie adviseert de provincie Fryslân over Flankerend Beleid.

Flankerend beleid
Bedrijfsstrategieën bij hogere peilen op veen
Een van de opgaven van het Veenweideprogramma is toekomstperspectief voor de landbouw. Dan is het niet alleen belangrijk om na te denken over nadeelcompensatie, maar ook over andere bedrijfsvormen en strategieën om de bedrijfsvoering aan nieuwe omstandigheden aan te passen. Om hier meer vat op te krijgen, verkennen de boeren van de Klankbordgroep Flankerend Beleid, samen met drie adviseurs, uiteenlopende bedrijfsstrategieën voor de melkveehouderij bij hogere peilen op veen en wat dat financieel betekent.

Demo Proeftuin De Welle
Op 12 april konden belangstellenden een kijkje komen nemen bij Proeftuin De Welle, nabij Woudsend. Deze proeftuin op veengrasland met een hoog slootpeil werd in 2018 aangelegd. Sindsdien zijn er drie volledige oogstjaren verstreken. In die tijd zijn de resultaten van de verschillende grasmengsels, het gedrag van de grondwaterstand en het verloop van de draagkracht op de voet gevolgd.
Een aantal resultaten van de afgelopen jaren op een rij:

De gewasopbrengst en -kwaliteit was bij 40 cm beter dan bij 20 cm drooglegging.
De draagkracht was bij een drooglegging van 40 cm meestal beter dan bij 20 cm.
Greppelinfiltratie verhoogt de grondwaterstand in de zomer op korte afstand (2 m) vanaf de greppel.
In de droge zomers van 2019 en 2020 zakte de grondwaterstand in het midden van een akker dieper dan 80 cm onder maaiveld.
In de natte zomer van 2021 bleef bij een drooglegging van 20 cm de grondwaterstand in het midden van de akker deels boven de 40 cm onder maaiveld.

De rapportages met alle resultaten over de eerste twee oogstjaren zijn terug te lezen op onze website.

Veenkernen uit de Hegewarren gebruikt in onderzoek naar waterzuivering door gewassen
Eind april werden in de Hegewarren zogenaamde veenkernen gestoken voor een onderzoeksproject van hogeschool Van Hall Larenstein en het Biosintrum in Oosterwolde. Beide organisaties werken met andere partijen samen in het Kenniscentrum Bodem. De veenkernen worden de komende jaren gebruikt voor onderzoek naar de waterzuiverende werking van een aantal gewassen. De proeven met zuivering zijn onderdeel van het Nationale Veenweiden Innovatie Programma (VIPNL). Jasper van Belle, hoofddocent/onderzoeker eco(hydro)logie bij Van Hall Larenstein, praatte ons bij over het onderzoek.

Van Belle: “Op de onderzoekslocatie hebben we met een kraan buizen de grond in getrild, zodat we een (zo goed mogelijk) ongestoord bodemprofiel konden verzamelen. In totaal hebben we 20 kernen gestoken van 1 meter in doorsnee en 0,75 meter diep. De bodem bestaat hier uit een bovenlaag van circa 20 centimeter klei, met daaronder verschillende typen veen*. Zo'n veenkern is een mesocosmos, oftewel een klein, manipuleerbaar mini-ecosysteempje. De veenkernen hebben een plek gekregen in de proeftuin van het Biosintrum in Oosterwolde. Daar gaan we de veenkernen vernatten en inpoten met grote lisdodde, kleine lisdodde en riet. De komende jaren doen we daarmee onderzoek naar de waterzuivering door deze gewassen. Een experiment op deze schaal zit tussen pot-/laboratoriumproeven en veldexperimenten in."

"In 2022 zijn we vooral bezig de mesocosmossen op te starten. Vanaf 2023 doen we dan de proeven met zuivering. Naast de experimenten in de mesocosmossen monitoren we ook veldproeven in Friesland. En in het grotere programma doet KWR vergelijkbare experimenten en veldmonitoring op veenbodems zonder klei, in Noord- en Zuid-Holland en in Utrecht. De kennis die voortkomt uit de proeven en monitoring gebruiken we om zuivering als ecosysteemdienst** te kunnen ‘voorspellen’.”

Toelichting:
* Onder de kleilaag bevindt zich circa 3 à 5 centimeter wollegrasveen (eenarig wollegras), daaronder veenmosveen dat na circa 20 à 30 centimeter overgaat in bosveen (vooral els, met een klein beetje berk).
** Ecosysteemdiensten zijn diensten die door een ecosysteem aan mensen worden geleverd. Denk aan bestuiving van gewassen door insecten en bodemverbetering door regenwormen en bacteriën.

Veenweide Fryslân is een initiatief van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Door Veenweide Fryslân worden verschillende onderzoeken en experimenten in het Friese Veenweidegebied uitgevoerd in samenwerking met betrokkenen waaronder landbouw, natuur, milieu, gemeente en recreatie. Dit in het kader van de uitvoering van de Veenweidevisie: een visie gericht op een duurzaam ontwikkelingsperspectief om het bijzondere karakter en de landbouwfunctie van het Friese veenweidegebied te behouden.

W www.veenweidefryslan.frl
E veenweidevisie@fryslan.frl

Aanmelden voor deze nieuwsbrief / Afmelden voor deze nieuwsbrief