Provinciale Staten en Algemeen Bestuur Wetterskip stellen vervolgaanpak Veenweiden vast Provinciale Staten van Fryslân en het Algemeen Bestuur van Wetterskip Fryslân hebben eind januari de vervolgaanpak van het veenweidenprogramma vastgesteld. Deze aanpak vormt de basis voor het uitvoeringsprogramma Veenweiden voor de periode 2020-2030. Dit wordt naar verwachting in het najaar van 2020 in Provinciale Staten en het Algemeen Bestuur van Wetterskip Fryslân behandeld.
In opdracht van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân is een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) Veenweide Fryslân ‘Remming bodemdaling Friese veenweidegebied’ opgesteld. In de MKBA is onderzocht welke investering in het veenweidegebied de meeste baten oplevert. Daarvoor zijn vijf mogelijke scenario’s en hun bijbehorende maatregelen geanalyseerd. Een mix van twee scenario’s biedt voor de veenweiden het beste perspectief:
Maatwerk in het waterbeheer. Dit biedt de meeste kansen om als boer met een verminderde drooglegging hetzelfde verdienmodel te kunnen voortzetten.
Verdergaand vernatten met een ander grondgebruik zoals natuurinclusieve landbouw. Dit remt de bodemdaling en CO2-uitstoot het meest.
Samen bieden deze scenario’s volgens provincie- en waterschapsbestuur de beste kansen om bodemdaling en CO2-uitstoot tegen te gaan, en tegelijkertijd de landbouw een duurzaam toekomstperspectief te bieden.
Drie sporen
Op basis van de mkba besloten provincie- en waterschapsbestuur tot een drie-sporen aanpak. In het eerste spoor wordt in twee van de kansrijke gebieden (Hege Warren en Aldeboarn de Deelen) het bestaande gebiedsproces geïntensiveerd. Doel is hier een verandering op gang te brengen.
In het tweede spoor wordt in vier kansrijke gebieden (Groote Veenpolder, Idsegea, Brekkenpolder en Grouster Leechlan) het lopende proces met stakeholders aangevuld met een aantal ‘geen-spijt’ maatregelen. Bijvoorbeeld pilots op het gebied van bodemvruchtbaarheid, grondwatergestuurd peilbeheer en natuurinclusieve landbouw.
Het derde spoor richt zich op het verminderen van onzekerheden over berekende CO2-uitstoot, effectiviteit van onderwaterdrainage en alternatieve verdienmodellen. Hierover is meer kennis nodig om tot een goede aanpak voor het hele veenweidengebied te kunnen komen.
Veenweideprogramma
Met het Veenweideprogramma willen provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân concrete acties benoemen voor het hele veengebied, die de bodemdaling in het veengebied moet afremmen en de CO2-uitstoot moet terugdringen. Dit gebeurt in nauw overleg met de partners uit het Bestjoerlik Oerlis Feangreiden (Provincie, Wetterskip, Landbouwpartijen, Natuur en Milieu, Gemeenten en Recreatiesector). Ook streven beide organisaties naar een robuust waterbeheer. Uitgangspunt is dat er een duurzaam toekomstperspectief voor de landbouw blijft bestaan.
Presentatie proeven en demo’s snijmaisteelt op veen
Maandagavond 13 januari jongstleden was er bij ’t Haske in Joure een presentatie van de resultaten van de verschillende proeven en demo’s met de teelt van snijmais op veen. Het ging hierbij om de resultaten over 2019. Dit gebeurde in een goedgevulde zaal met loonwerkers, melkveehouders en vertegenwoordigers van BOF en het programmateam.
De meeste van de proeven krijgen dit jaar een vervolg. Daarom zijn het nadrukkelijk tussentijdse resultaten benadrukten alle sprekers; projectleider Dirk Johan Feenstra, Michiel Raaphorst van Nordic Maize Breeding en Sytze Waltje van DLV Advies. Ook was het geen regulier jaar. Zowel door de droogte als door de ritnaaldenproblematiek. Deze larven van de kniptor beschadigen de wortels van de mais.
Strokenteelt
Feenstra en Raaphorst waren betrokken bij de demo ‘Teelt van snijmais met strokenfrees’
Raaphorst liet zien dat de percelen met strokenteelt zeker niet slechter en in de meeste gevallen zelfs beter presteren dan de reguliere teelt. De voederwaarde is hoger, de opbrengst in tonnages is echter lager. Dit blijkt uit metingen van onder meer VEM, zetmeel en tonnen product aan de hand van verzamelde monsters van elk perceel (strokenfrees versus reguliere teelt).
Verduurzaming
In het project Duurzame maisteelt op puur veen is gekeken naar een alternatief voor het doodspuiten van gras en het verminderen van de inzet van chemie bij maisteelt op veen. Voor de grondbewerking zijn een strip-till machine, strokenfrees, mulch/klepelmaaier, volvelds frezen, rijenfrees/mulch en een ondergrondse ploeg ingezet. De voorlopige conclusie is dat in 2019 volvelds frezen de beste resultaten gaf, maar dat een strokenfrees zeker perspectief biedt.
Uit een tweejarig project in waterwingebieden bleek dat Fulvinezuur een prima bijdrage kan leveren aan de verduurzaming van de maisteelt op veen. Fulminezuur komt vrij als bijproduct bij waterwinning. Door dit te mengen met gewasbeschermingsmiddelen, is minder inzet van gewasbeschermingsmiddelen nodig. Fulminezuur werkt neutraal in bodems en tast het bodemleven niet aan, versterkt het zelfs. Door toepassing van diverse, circulaire, niet chemische producten , niet-kerende grondbewerkingen en precisielandbouw lijkt de teelt van snijmais op puur veen zeker (financieel) haalbaar.
Zowel Bouwe Bakker (landbouwadviseur) als Jan van Weperen (bestuurder Wetterskip Fryslân) benadrukten dat dergelijke proeven en demo’s nodig blijven.
Subsidie voor loonbedrijven die investeren in machines voor Niet Kerende Grondbewerking
Loonbedrijven die werkzaam zijn in het veenweidengebied kunnen binnenkort subsidie krijgen voor investeringen in machines voor niet-kerende-grondbewerking. De provincie Fryslan werkt aan een regeling hiervoor op advies van het Bestjoerlik Oerlis Feangreidefisy (BOF). Doel is het gebruik van deze machines, zoals de strokenfrees, te stimuleren. Hiermee hoeft de bodem niet gekeerd te worden voor maisteelt. Dit remt de veenoxidatie.
Hoe kun je mais telen op veengrond en daarbij het veen zo veel mogelijk ontzien? Dat was een belangrijke vraag van melkveehouders die mais in het rantsoen hebben. Uit onderzoek blijkt dat maisteelt op veen met niet-kerende-grondbewerking (NKG) goed werkt. De opbrengsten bleken redelijk vergelijkbaar te zijn met grond waar geploegd werd.
Voor agrariërs zelf is er vorig jaar al een regeling via POP3 geweest, maar loonbedrijven konden daar geen gebruik van maken. Met de nieuwe regeling kunnen ook loonbedrijven investeren in machines. De strokenfrees is op dit moment nog niet ruim voorhanden bij loonbedrijven in het veenweidengebied. Het BOF wil daarom aanschaf hiervan stimuleren.
De subsidieregeling gaat naar verwachting in februari of maart 2020 open en zal dan slechts enkele weken open zijn. Loonbedrijven kunnen dan hun subsidieaanvraag indienen bij de provincie Fryslân. De regeling en aanvraagformulier zijn tegen die tijd te downloaden op de website www.fryslan.frl
Waarvoor kunt u subsidie krijgen?
De exacte subsidieregeling wordt binnenkort vastgesteld door Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân. In hoofdlijnen gaat het om:
Investering in aanschaf van een strokenfrees, bijbehorende apparatuur voor precisielandbouw en installatie daarvan;
De aanvraag kan nieuwe en gebruikte machines betreffen;
De regeling staat straks open voor agrarische loonbedrijven in het Friese veenweidegebied (er is een Postcodelijst);
Subsidie bedraagt maximaal 40% van de subsidiabele kosten met een minimum van € 5.000, -en een maximum van €16.000, -per aanvraag;
Eén aanvraag kan meerdere machines betreffen; maximaal 1 aanvraag per bedrijf;
De aanvraag kan ingediend worden op basis van een offerte of factuur, die niet ouder is dan 15 januari 2020, plus bij te voegen specificatie van de levering en diensten, waaruit voldoende blijkt om welke machine het exact gaat en welke leverancier;
Uitbetaling geschiedt op basis van de factuur;
Alleen volledige en tijdige aanvragen worden behandeld, de datum van een volledige aanvraag geldt als datum van binnenkomst; behandeling gaat op datum van binnenkomst van de volledige aanvraag. Mocht het budget overschreden worden, dan wordt uit de volledige aanvragen van die specifieke datum de binnen het beschikbare budget nog te honoreren aanvraag geloot door een notaris.
Het subsidieplafond bedraagt €100.000, -
Bodem bij de burenmiddag in Aldeboarn
Een groep van ruim 20 melkveehouders en andere in de veenbodem geïnteresseerden liet zich niet weerhouden door de gestaag vallende regen medio januari op de ‘Bodem bij de burenmiddag op het bedrijf van mts. Van der Bij in Aldeboarn.
Onder leiding van bodemdeskundige Jan van Berkum (Aequator Groen & Ruimte) werd een aantal percelen bezocht en profielkuilen bekeken. Centrale vraag tijdens deze middag, onderdeel van Bodem APK Veenweide, was: Wat zijn de factoren die de draagkracht van de veenbodem bepalen én hoe is dit te verbeteren?
“Geduld blijkt de belangrijkste en moeilijkste factor voor boeren”, aldus Van Berkum. “Wachten. Even niets doen en erop vertrouwen dat voorzieningen als greppels en drains en ook de zon hun werk kunnen doen. Wachten; zodat het water in de bovengrond kan verdampen bij hogere temperaturen en zodat het water via greppels, en drains afgevoerd kan worden.” Geduld dus. “Simpelweg omdat het tijd vraagt en niet maakbaar is.”
Uitnodiging informatiebijeenkomst Natte Teelt
Het Better Wetterproject houdt woensdag 26 februari vanaf 13.15 uur een informatieve bijeenkomst over natte teelten. Lezers van deze nieuwsbrief en andere belangstellenden zijn van harte welkom. Zij krijgen informatie over het samenwerkingsverband Better Wetter en wat het kan betekenen voor het veenweidegebied en voor agrariërs.
De Universiteit van Wageningen (WUR) doet onderzoek naar de grondwaterstanden in Fryslân. Opdrachtgever is het ministerie van Landbouw, Natuur & Visserij. De informatie is nodig om een uniforme kaart te maken van de grondwatersituatie in laag Nederland.
De grondwaterstand is belangrijk voor ecologie, landbouw, milieu en de uitvoering van infrastructurele projecten. De grondwaterstand varieert in grote delen van Nederland op geringe diepte (0-200 cm beneden maaiveld), met ondiepe standen in de winter en diepe in de zomer. Voor het veengebied is kennis over het verloop van de grondwaterstand belangrijk omdat dit de gebruiksmogelijkheden voor de landbouw bepaalt en de snelheid van bodemdaling beïnvloedt.
Grondwaterdynamiek
Met het onderzoek wil het ministerie meer inzicht krijgen in de grondwaterdynamiek. Om tot een kaart van de grondwatersituatie te komen worden verspreid door Friesland metingen gedaan in peilbuizen en boorgaten. Deze metingen vonden in september 2019 plaats bij een relatief lage grondwaterstand. In de eerste week van februari 2020 herhaalt de WUR de metingen bij een relatief hoge grondwaterstand. Daarnaast maakt de WUR gebruik van langjarige meetgegevens over grondwaterstanden en informatie over bodemtype, hoogteligging en drooglegging.
De onderzoekers doen gemiddeld 1 boring per 50 hectare. Bij iedere boring wordt ook de laagopbouw van de bodem beschreven. Daarbij wordt vooral gelet op de samenstelling, de structuur, de dikte en het humusgehalte van de onderscheiden lagen.
Veenweide Fryslân is een initiatief van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Door Veenweide Fryslân worden verschillende onderzoeken en experimenten in het Friese Veenweidegebied uitgevoerd in samenwerking met betrokkenen waaronder landbouw, natuur, milieu, gemeente en recreatie. Dit in het kader van de uitvoering van de Veenweidevisie: een visie gericht op een duurzaam ontwikkelingsperspectief om het bijzondere karakter en de landbouwfunctie van het Friese veenweidegebied te behouden.
