Maatschappelijk lonend om te investeren in Veenweidegebied
Mix van maatregelen biedt kansen voor Veenweide 

Half november is de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) Veenweide Fryslân ‘Remming bodemdaling Friese veenweidegebied’ afgerond. De MKBA werd opgesteld in opdracht van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân.
 
Kosten en baten
Aan de ‘kosten’-kant gaat het bijvoorbeeld om investeringen in de waterhuishouding zoals gemalen, stuwen en drainage. Bij ‘baten’ is onder meer gekeken naar de verdienmodellen voor de landbouw. Ook is onderzocht of er maatschappelijk gezien voordelen zijn aan het tegengaan van bodemdaling. Hierbij valt te denken aan een mogelijke vermindering van schade aan wegen, riolering en funderingen en het tegengaan van de CO2-uitstoot.
‘Niets doen is sowieso geen optie meer’, aldus DB-lid Jan van Weperen van Wetterskip Fryslân. ‘Deze MKBA laat zien dat investeren in het veenweidegebied loont. De maatschappelijke baten zijn fors en met een slimme aanpak blijven er voor boeren goede verdienmodellen over. Maar we moeten het wel samen doen: overheden, boeren, inwoners en ook consumenten’.
 
Mix van maatregelen
In de MKBA is onderzocht welke investering in het veenweidegebied de meeste baten oplevert. Daarvoor zijn vijf mogelijke scenario’s en hun bijbehorende maatregelen geanalyseerd. Een mix van twee scenario’s blijkt voor de veenweiden het beste perspectief te bieden:

• Maatwerk in het waterbeheer. Dit biedt de meeste kansen om als boer met een verminderde drooglegging hetzelfde verdienmodel te kunnen voortzetten.
• Verdergaand vernatten, met een ander grondgebruik zoals natuurinclusieve landbouw. Dit remt de bodemdaling en CO2-uitstoot het meest.

Samen bieden deze scenario’s de beste optie om bodemdaling en CO2-uitstoot tegen te gaan, en tegelijkertijd de landbouw een duurzaam toekomstperspectief aan te reiken.
 
Focusgebieden
Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân en het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân willen de aanpak in de veenweidegebieden Hegewarren en Aldeboarn-De Deelen intensiveren. Hier liggen de grootste kansen om CO2-uitstoot te verminderen en problemen aan te pakken die ontstaan als gevolg van bodemdaling. Ook zijn er kansen voor het realiseren van doelen zoals klimaatadaptatie, het versterken van het  weidevogelgebied en de biodiversiteit.
 
In de veenweidegebieden Groote Veenpolder, Idsegea, Brekkenpolder en Grouster Leechlân wil het bestuur doorgaan met de processen die reeds zijn opgestart in deze gebieden. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om proeven met grondwatergestuurd peilbeheer, verbeteren van de bodemvruchtbaarheid of het experimenteren met andere vormen van landbouw. Deze proeven moeten meer inzicht geven in de effectiviteit van bepaalde maatregelen. Het uitvoeren van deze maatregelen geschiedt middels een breed gedragen gebiedsproces waarbij de overheden, landbouw en inwoners nauw met elkaar samenwerken.
 
Het eerdere kansrijke veenweidegebied Sneekermeer-Oost is pilotgebied geworden in het kader van Natuer mei de Mienskip. Momenteel vindt hier een voorverkenning plaatst over de kansen in dit gebied. In 2020 zal er een verkenner aan de slag gaan vanuit Natuer mei de Mienskip, waarin ook de veenweidedoelstellingen in de vorm van een integraal gebiedsproces worden meegenomen.
In het veenweidegebied Sneekermeer-West is de bodemdaling gering. Dit komt door een dikke laag klei bovenop het veen, zoals recent bodemonderzoek heeft uitgewezen. Het gebied wordt daarom niet meer aangemerkt als kansrijk gebied. Het gebied blijft wel onder de aandacht bij de toekomstige veenweideaanpak. De bestaande initiatiefgroep blijft samen met de overheden werken aan een gebiedsproces waarin vitale landbouwbedrijven toekomst hebben in een plattelandsregio waar de leefbaarheid op hoog peil blijft.
 
Gedeputeerde Douwe Hoogland: ‘Uiteindelijk willen we toe naar maatregelen voor het hele veenweidegebied. Dat is complex, maar zeker kansrijk. We hebben meer kennis nodig van bijvoorbeeld de effecten van onderwaterdrainage en alternatieve verdienmodellen, om gefundeerde keuzes te kunnen maken.’
 
Veenweideprogramma 2020-2030
Provinciale Staten en het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân bespreken de maatschappelijke kosten-batenanalyse op 8 januari 2020 in een gezamenlijke beeldvormende vergadering. Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân stellen in het najaar van 2020 een Veenweideprogramma voor de periode 2020-2030 vast. Met het Veenweideprogramma willen provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân de bodemdaling in het veengebied afremmen en de CO2-uitstoot terugdringen. Ook streven beide organisaties naar een robuust waterbeheer. Uitgangspunt daarbij is dat er een duurzaam toekomstperspectief voor de landbouw blijft bestaan.

De afgelopen twee jaar zijn in verschillende veenweidegebieden gebiedsprocessen op gang gekomen. Daarbij hebben belanghebbenden zelf nagedacht waar in het gebied kansen liggen en welke maatregelen mogelijk zijn. Ook worden er verschillende proeven gedaan om de effectiviteit van maatregelen te onderzoeken. Voor het vervolg worden de gebiedsplannen opnieuw samen met de kansrijke gebieden opgesteld.